Gerard van der Plaats
31 maart 1917 - 25 september 2019
Op 25 september 2019 overleed in zijn 103e levensjaar dr. Gerard van der Plaats, voorheen radioloog in het St Annadal ziekenhuis in Maastricht. Hij was in de jaren '70 in Maastricht mijn opleider en later vormde ik samen met hem en met Henk Sanches en Blagoya Janevski een maatschap. Het waren roerige tijden omdat het stadziekenhuis St. Annadal omgevormd moest worden naar een academisch ziekenhuis.
Gerard was een man van weinig woorden die warme betrokkenheid uitstraalde en liefst in stilte zijn werk deed. Geld, status of macht waren voor hem onbelangrijk. Hij wist volgens mij zelfs niet wat hij verdiende. Hij genoot van het kleine, van zijn pijp, zijn schaakbord, zijn fiets en van zijn vakantiehuisje in Zeeland. Daar bracht hij ieder jaar met zijn gezin de vakantie door opnieuw allerlei reparatiewerkjes verrichtend. In het ziekenhuis genoot hij veel respect en waardering.
Op de afdeling werd hij vaak 'junior' genoemd ter onderscheid van zijn oom Gerard van der Plaats senior die 'de professor' genoemd werd. Ze hadden dezelfde naam en voorletters (G.J.) maar waren absoluut tegenpolen. Waar bij senior de ambitie gericht was op de grote buitenwereld, lag die bij junior vooral binnen de muren van het ziekenhuis.
Gerard had voordat hij geneeskunde ging studeren al zijn doctoraalexamen scheikunde op zak (1945). Zijn oom haalde hem over ook nog eens geneeskunde te studeren (1945-1951) en radioloog te worden. Hij kwam daartoe bij hem in Maastricht in opleiding (1951-1956) en promoveerde in 1958 in Groningen. Het proefschrift had als titel 'Onderzoek naar de terug strooiing bij de contact- en oppervlakte-therapie' en het doel van dit onderzoek was om na te gaan of de arts bij contacttherapie extra beschermingsmaatregelen moest nemen.
Vanaf zijn vestiging in Maastricht, direct na zijn opleiding, deed hij de radiotherapie van het St. Annadal ziekenhuis. Daar ging zijn belangstelling ook vooral naar uit en hij werd daarin door zijn patiënten zeer gewaardeerd. Ik zie hem nog naast hen zitten luisterend naar hun verhalen. Hij nam er altijd alle tijd voor. Van de diagnostiek deed hij vooral het onderzoek van de mammae en de nieren en urinewegen.
Therapie en diagnostiek zochten in die jaren geleidelijk hun eigen weg en de radiotherapie werd, ook vanwege de benodigde investeringen, in Nederland geconcentreerd in of bij een beperkt aantal ziekenhuizen. Voor Limburg gebeurde dat in het Radiotherapeutisch Instituut Limburg (RTIL) dat in 1974 gevestigd werd naast het nieuwe De Weverziekenhuis in Heerlen. Daar werd behalve apparatuur voor conventionele radiotherapie ook een z.g. kobaltbom geplaatst. Gerard was echter van mening dat de kobalttherapie geen lang leven beschoren zou zijn. Hij bleef in Maastricht bij de orthovolt-therapie. Een echte samenwerking met Heerlen kwam niet van de grond.
Na het vertrek van senior in 1969 werd hij opleider en hoofd van de afdeling radiologie in Maastricht. Hij begon de Regionale Refereeravonden Radiodiagnostiek (RRR-avonden) en nam van zijn oom de grote interesse voor de opleiding van laboranten over. Hij bleef hen nog vele jaren na zijn pensioen lesgeven, was lid van examencommissies en van de Raad Beroepsopleiding Radiologisch Laboranten.
De academisering van St. Annadal in de jaren zeventig was in het ziekenhuis aanleiding tot veel discussie en strijd. Er moest vaak vergaderd worden over o.a. verbouw van het ziekenhuis, eventueel nieuwbouw, toelating van nieuwkomers (hoogleraren) en uitkoop door het rijk van zittende specialisten. In dat gewoel voelde Gerard zich niet thuis. Hij wilde gewoon zijn werk doen. De dagelijkse leiding van de afdeling liet hij daarom al snel over aan Henk Sanches waarna hij in 1981, iets vervroegd, met pensioen ging. Hij bleef in Maastricht wonen tot zijn vrouw Fenny in 2013 overleed waarna hij verhuisde naar een zorgcentrum in de buurt van zijn kinderen.
Jos van Engelshoven
Emeritus hoogleraar radiologie Maastricht UMC+